In de herfst ben ik begonnen met een cursus om ambassadeur te worden in de biosfeer omgeving Vindelälven- Juhttátahkka. Ik ben zelfs woonachtig in deze biosfeer. Mijn thuis bevindt zich sinds 2019 langs de Vindelälven. 

Het biosfeergebied is ongeveer 1,3 miljoen hectare groot en strekt zich uit van de oorsprong van de rivieren Laisälven en Vindelälven in de bergen aan de Noorse grens tot aan de kust. Het omvat de stroomgebieden van beide rivieren welke monden uit in de delta van de Umeälven. Deze samen vormen een samenhangende ecologische en sociale eenheid. Het landschap omvat een grote biodiversiteit aan natuurlijke en culturele omgevingen welke nog steeds niet worden vertegenwoordigd in de biosfeeromgeving, noch in Zweden of internationaal. 

Vindelälven wordt in zijn geheel beschermd en valt onder verschillende nationale belangen en natuurbehoud. De biologische waarden en het cultureel erfgoed van het gebied en de mogelijkheden voor het buitenleven. Het biosfeergebied zal functioneren als een modelgebied voor duurzame ontwikkeling, waar het werk is gebaseerd op lokaal ontwikkelingswerk, terwijl tegelijkertijd de beschermde gebieden van het gebied worden benadrukt en ervaringen en opgedane kennis worden verspreid naar andere gebieden over de hele wereld. Vanwege de grootte en het karakter van het gebied krijgt klimaatonderzoek bijzondere voorwaarden.

Maar waarom dan ambassadeur worden?

Ik heb veel gereisd gedurende mijn jeugd, dankzij de handicap van mijn vader waardoor we elk vrij moment erop uit konden, heb ik vele landen in Europa bezocht. Met veel aandacht voor zowel natuur als cultuur. Zo vierde in mijn verjaardag in de Valle Verzasca in Tessin Zwitserland. Vele verjaringen zou ik nog in Zwitserland vieren, maar ook een paar in het voormalige Joegoslavië. Ik was gefascineerd door hun cultuur en natuur. 

Vele weekenden waren we op weg met de Caravanclub NCC en daardoor leerde ik ook de natuur in Nederland kennen. Zag veranderingen in de natuur en wilde dat ik daar iets mee kon. Al hoewelk mijn droom was om een chemische analist worden. Toen deze droom in deugen viel besloot ik dat natuur mijn volgende optie zou zijn. Helaas werd die droom ook wreed verstoord. 

Ik ben in Nederland ook altijd actief geweest in vrijwilligerswerk. Dat begon al jong binnen de NTKC, de Nederlandse Toeristen Kampeer Club en de NCC, Nederlandse Caravan Club. Daar was ik vaak actief met kinderen tijdens evenementen, maar heb zelf ook evenementen georganiseerd voor families, waaronder de beroemde aspergekampen in de omgeving van Venray. Toen kamperen met de tent moeilijker werd verlegde ik mijn visie naar de gezondheidszorg. 

Ik werd actief binnen het Gehandicapten Platform Helden. Daar leerde ik veel over het vertegenwoordigen van mensen met een functiebeperkingen. Uiteindelijk was ik vele jaren co-voorzitter van het Platform. Toen de gemeente ging fuseren werden mijn plannen om naar Zweden te verhuizen concreet en bedankte ik voor een plaats in het nieuwe platform. 

De afgelopen 9 jaar zijn niet altijd even gemakkelijk geweest en ik heb lang gezocht naar iets waar ik me in kon vinden. Mijn interesse voor natuur en fotografie was er natuurlijk altijd al. Wonen in het prachtige Lapland is alsof je altijd op vakantie bent. Toch kon ik niet echt iets vinden wat me interesseerde. Ik begon in 2018 een cursus om meer te leren over Gammplatsen, de oorsprong van Lycksele. Maar dat gaf me niet die push om daar verder mee te gaan. Dat had diverse redenen, die niet belangrijk zijn hier. 

Nu kwam op Ruskseles lokale facebookgroep een oproep tegen om ambassadeur te worden voor biosfeeromgeving Vindelälven- Juhttátahkka. Ik had niet echt een idee waar ik aan begon en kwam helaas in het ziekenhuis en kon me niet voorbereiden. Niet te min kon ik starten met de cursus op de eerste dinsdag van oktober. Voor diegenen die Zweeds verstaan, de onderstaande video geeft veel informatie over het biosfeer-gebied Vindelälven-Juhttátahkka. Zelf ben ik elke dag een poosje bezig om me in te lezen in de materie en om een plan te maken hoe ik het ambassadeursschap wil gebruiken om het biosfeergebied meer bekend en geliefd te maken en voor behouden voor de toekomst zodat ook onze kinderen en (achter)kleinkinderen kunnen blijven genieten van dit mooie gebied.

De Verenigde Naties hebben op een Algemene Vergadering in september 2015 een wereldwijde agenda voor duurzame ontwikkeling, deze wordt Agenda 2030. Dit is een unieke Agenda met 17 globale doelen met 169 subdoelen. Het gaat dus om een zeer breed scala aan ontwikkelingsvraagstukken die cruciaal zijn voor de menselijke welvaart. 

Er wordt daarin nadruk gelegd op de sociale, ecologische en economische aspecten die gezamenlijk zeer nauw met elkaar verbonden zijn en daarbij onderling afhankelijk. De onderdelen moeten dus geïntrigeerd in het totale plan. 

De agenda is een groot actieplan voor alle mensen, de planeet en de welvaart. Om deze doelen te bereiken is een grondige aanpassing vereist van de gehele samenleving. Daarbij is het van belang dat deze aanpassing van duurzame aard is en vooral zich zal uitstrekken tot alle sectoren van de samenleving.

De oplossingen aan de mondiale uitdagingen zijn voornamelijk gericht op lokale oplossingen. Daarom is het belangrijk dat lokale gemeenschappen de voorwaarden krijgen die bijdragen aan deze belangrijke duurzame veranderingen. De Agenda moet moet moet bij het publiek bekend worden zodat iedereen zich betrokken voelt bij de biosfeer. Maar hoe gaan we dat dan doen? 

Daarvoor zijn er dus biosfeerambassadeurs in het leven geroepen. De eerste ambassadeurs hebben hun opleiding al achter de rug en de herfst 2020 is de tweede cursus voor ambassadeurs van start gegaan en zal nog voor de kerst worden afgesloten. Daarna zal het aan alla ambassadeurs te zijn om de handen uit de mouwen te steken en de boodschap van Agenda 2030 bekend te maken. 

De foto's genomen bij de oude veerpont bij Bjursele. Aanvankelijk werd dit pondje opgeheven omdat er een brug over de Vindelälven bij Åmsele werd gelegd. Om dit idyllische plekje te vinden is bovenstaand kaartje toegevoegd. 

Om dit gebied te verkennen zult u allereerst een heel eind naar het noorden moeten. En wel tot Umeå aan de Botnische Golf. Hier aan de kust begint het biosfeergebied in het oosten. Maar we gaan eerst naar de oorsprong van deze prachtige rivier. Daarvoor gaan we naar het noordwesten tot we aan de Noorse grens komen. 

Hier in het gebergte bij Ammarnäs ontspringt de Vindelälven. De rivier maakt een reis van ruim 450 km tot ze aan de kust komt. Wat noordelijker ontspringt de Laisälven. Deze zijrivier van de Vindelälven loopt vanuit de bergen aan de Noorse grens bijna parallel aan de Vindelälven. Nabij Sorsele vloeit deze rivier in de Vindelälven. De Laisälven ligt voor het grootste deel in Norrbotten en ze hoort bij het biosfeergebied Vindelälven. Ze doorsnijdt alla landschappen in Västerbotten, bergen, bossen, moerassen en kust. Nabij de kust stroomt ze als bijrivier in de Umeälven om vervolgens de laatste kilometers af te leggen naar de Botnische Golf. 

Zweden kent vier nationale rivieren wat betekend dat deze rivieren grondwettelijk beschermd zijn tegen uitbreiding. Daarnaast is het natuurgebied rond deze rivier deel van een Natura 2000-gebied. Dit is een netwerk van beschermde gebieden in de hele Europese Unie. Deze gebieden worden geselecteerd door provinciale bestuursraden in elke provincie. Van de iets meer dan 100 dier- en plantensoorten in de habitatrichtlijn zijn er 90 in Västerbotten aanwezig. Verder broeden er in het land zo'n 60 vogels uit de vogelrichtlijn. 

Wat maakt het gebied zo bijzonder dan? De Vindelälven is, net als haar zijrivier Laisälven, sinds jaar en dag een levensader en transportroute geweest voor zowel mens als dier. Er zijn in de rivier dalen vondsten gedaan van sporen van jagers en verzamelaars uit de tijd van het smelten van de grote ijskap van de laatste ijstijd. Zelfs vandaag de dag functioneert de Vindelälven nog als een trekroute voor de migratie van rendieren van het gebergte waar de dieren in de zomer verblijven tot de kustgebieden waar de dieren overwinteren. De Samische dorpen langs de rivier zijn uniek. De "renskötare", rendierhouders, maken de langste trekbeweging met de ononderbroken migratie van de rendieren van het gebergte naar de kust. Het ume Samische woord voor migratieroute is "juhtatdahka". 

Het gebied is zowel Samisch als Zweeds cultureel ergoed dat uniek en rijk is aan diversiteit. Om deze waardevolle erfgoederen te behouden zal een uitdaging zijn nu en in de toekomst. Er is namelijk een grote dreiging dat er waardevolle kennis in de vorm van taal, ambachten en cultuur en industrie verloren dreigen te gaan. Als biosfeerreservaat zou de Vindelälven kunnen functioneren als model voor vraagstukken rond identiteit, cultureel erfgoed en duurzaam landgebruik en natuurbeheer. Een uitdaging ook voor ons die zich nu opleiden tot ambassadeur voor het biosfeergebied. 

Wat heeft de Vindelälven dan te bieden? Het antwoord is even simpel als complex. Een open en levend landschap waarbij de terugkerende overstromingen van de rivier zorgen voor nieuwe voedingsstoffen aan de kust. Een van de redenen waarom het land is gecultiveerd en de tamme veehouderij, rendieren, eeuwenlang bewaard gebleven is. Daar waar de Vindelälven als zijrivier instroomt in de Umeälven is al sinds de middeleeuwen een landbouwgebied. 

De voorwaarden om van de landbouw te kunnen leven worden steeds complexer maar er is langs de Vindelälven een levend cultureel erfgoed ontstaan in de vorm van een goed onderhouden landbouwschap en open weilanden welke bijdragen aan de biodiversiteit in de riviervallei. 

Is er ook plaats voor industrieën en ondernemerschap zult u zich afvragen. Het antwoord is ja. Er is een grote passie voor het ondernemerschap in de omgeving. We hebben wereldleidende technologiebedrijven welke deel uit maken van het landelijk bekende Forest Technology Cluster, met als centrum Vindeln. Verder zijn er daarnaast een aantal ondernemers actief in branches als IT, horeca, dienstverlening en winkels. Verder zijn er ook industrieën welke tradioneel geassocieerd worden met het gebied, te denken valt dan aan de bosbouw en houtverwerking, landbouw en de rendierhouderij. 

24 Oktober 2020 gaan we met de groep van nieuwe ambassadeurs in opleiding naar Ammernäs. Nabij Ammarnäs ontspringt de Vindelälven in de uitgestrekte wildernis. Maar deze wildernis is meer als gewoon wildernis. Voor velen die hier wonen is deze wildernis hun arbeidsplaats. Maar daarover later meer.

Het is nog erg vroeg als we vanuit Rusksele vertrekken. Even na 7 uur in de ochtend en het is nog niet volledig licht. Het blauwe uur was al prachtig tussen 05:56 en 06:16. Toen begonnen de gouden uren tussen 06:16 en 08:16. In deze mooie tijd maakten we een paar prachtige foto's van de Vindelälven. Al zouden deze uren vandaag eigenlijk roze uren moeten heten. We hebben weinig tijd en dus moeten we door naar Sorsele.

In Sorsele houden we even rust om daarna weer verder te rijden naar Ammarnäs. Inmiddels is het helemaal licht en komt de zon te voorschijn en belooft het een mooie dag te worden die wellicht koud is, maar prachtig met een wolkeloze blauwe hemel. 

De voorspellingen voor deze dag waren 10 dagen geleden nog erg slecht, regen was de voorspelling. Maar het lijkt erop dat de Noormannen gelijk hebben gekregen en het is blijven vriezen en er is langs de hele stroom van de rivier in meer en mindere mate sneeuw te bekennen. 

Omdat we wat vroeg zijn, maar te laat voor een bezoek aan het Naturum voor onze excursie, gaan we door naar het bedrijf van Anders Skum. Fjällvilt AB. Klik op de foto hiernaast om het bedrijf van anders op het internet te bezoeken. 

Anki gaat kijken of hij op het bedrijf aanwezig is en we hebben geluk. Anders is er en dus kunnen we een praatje maken en wat wild kopen. Zijn specialiteit is natuurlijk het vlees van de rendieren, maar ook vis, fjällröding, is er volop te krijgen. Deze keer kies ervoor om uitsluitend vlees te kopen. Aan verse vis kan ik dichterbij huis ook komen. 

Het is interessant om meer te horen over hoe rendiervlees gebraden moet worden. Tot op dit moment was het meer op goed geluk, maar nu ik weet dat het vlees op een laag vuur gebraden moet worden gaan we dat nu dus de volgende keer uitproberen. Ik wil er echt van genieten. En bij elke keer dat ik nu van het vlees dat ik gekocht heb eet zal ik terug denken aan deze fantastische dag.

Veel te snel al weer moeten we verder naar de parkeerplaats bij de kerk aan de voet van de "Potatisberg", de aardappelberg.

We pakken het vlees goed in en gaan er vanuit dat bij deze temperaturen onder nul het goed bewaard blijft. 

De dag is al fantastisch begonnen en het kan alleen maar beter worden. Ik kijk er echt naar uit om de mensen die ik tot op heden alleen op mijn beeldscherm gezien heb, in het echt te ontmoeten en gewoon te kunnen praten. Natuurlijk begrijp ik best dat Corona ons dwingt om op alternatieve wijze onze cursus tot ambassadeurs te volgen, maar ik geef diep in mijn hart de voorkeur aan het werken met deze mensen in eigen persoon. 

Toch denk ik wel dat deze ontmoeting het straks makkelijker maakt om elkaar weer digitaal te ontmoeten en wellicht ook na de cursus contact te houden om van de Biosfeer Vindelälven een groot succes te maken. Er zijn zoveel mogelijkheden die ons nu geboden worden dat het nog een hele uitdaging wordt dit op een goede manier vorm te geven. 

We beginnen met een kennismakingsrondje en we hebben zelfs een ambassadeur van het eerste uur in ons midden. We hebben elkaar dan wel online gezien, maar in het echt is het toch net even anders. Nadat we dat afgewerkt hebben begint de echte excursie naar de top van de aardappelberg in Ammarnäs.

Eenmaal aan de voet van het pad naar de top zie ik al dat dat niets wordt omdat het niet schoongemaakt is. De sneeuw is te diep en dus houd ik de man gezelschap die onze lunch aan het verzorgen is op een houtvuur. 

Voor vandaag sla ik nu dus een stukje over, want ik weet niet wat op de berg gezegd is. Dat komt naderhand wanneer ik met Åsa gesproken. De berg is een natuurlijk overblijfsel van de laatste ijstijd en wordt sinds jaar en dag gebruikt door de mensen in Ammarnäs om hun aardappelen te verbouwen. 

Ik ben in goed gezelschap en dus vliegt de tijd en komen de anderen terug om zich bij het vuur te warmen en te genieten van een echte Samische lunch. We krijgen een heerlijk broodje dat we zelf kunnen vullen met rendiervlees en allerlei extra's, dit noemen ze Souvas. Zeg maar een broodje Döner op zijn Zweeds. 

Voor de lunch dacht ik nog dat het wel erg veel vlees was voor ons gezelschap, maar iedereen was er dol op en dus ging het ook als echte warme broodjes over de plank. De broodjes werden voorverwarmd op het vuur. Aan de kant van het vuur pruttelde de koffie in twee grote koffiekannen. Ik ben blij dat het theewater in een thermoskan zit, want thee uit een koffiekan smaakt nu eenmaal niet echt naar thee. 

We zouden de kerk bezoeken, maar dat gaat helaas niet door omdat er een kindje gedoopt moet worden. Dat heugelijke feit gaat natuurlijk ongestoord voor. We komen voor mijn gevoel sowieso tijd te kort op deze prachtige winterdag.

We gaan naar de bushalte om naar het toilet te gaan en daarna gaan we verder met de excursie. In de wachtruimte van de bus ligt een mooi boek over Ammarnäs, helaas weet niemand hier er iets van, maar ik kan het straks iemand vragen die niet meegegaan is naar de bushalte. Dat laatste hoeft niet omdat het probleem zich in de loop van de middag vanzelf oplost. 

Deze dag staat ook in het teken van de onverwachte ontmoetingen en hier een gesprek met Osvald Jonsson van Fjällhasten AB. Hij vertelde over zijn ervaringen en leven in deze wildernis. Hoe hij in 1986 zijn motorfiets verruilde voor een ijslandspaard. Het begin van zijn huidige werkzaamheden.

Tegenwoordig bestaat zijn bedrijf uit zo'n 10 IJslandse paardjes en natuurlijk Osvald als gids. Er kunnen dagtochten gemaakt worden, maar ook weektochten. Men kan kiezen uit diverse mogelijkheden waaronder ook tochten met de paarden en combinatie met een ervaring met vissen in deze wildernis. 

Ik heb het al eerder gezegd en ik kom het nog aan het herhalen ook, deze wildernis is voor ons als inwoners, maar ook voor het toerisme heel erg belangrijk. Toch is deze wildernis voor een groot aantal mensen dat hier woont hun werkterrein. Dat is iets dat we wel in ons achterhoofd moeten houden als we deze gebieden bezoeken. 

Wilt u de website van Osvalds Jonssons Fjällhästen bezoeken? Klik dan op de bijgaande foto of kijk in de lijst geraadpleegde websites. Hier kunt u meer informatie vinden over zijn bedrijf, maar ook over de samenwerking die helpt bij de bescherming van de natuur.  Osvald is geen voorstander van nog meer gemotoriseerd verkeer in de wildernis en hoopt dat het ecotoerisme het zal winnen. Nog meer gemotoriseerd verkeer in de bergen lijkt hem niet wenselijk en ik moet het wel met hem eens zijn. Vele Samen zijn tegen het inzetten van de helicopter voor toeristische doeleinden. Dit omdat het de rendieren die in dit gebied grazen zou verstoren. 

Åsa vertelde ons hier meer over de oude gebouwen die hier geplaatst zijn nadat ze niet langer op hun plaatsen aan de rivier konden blijven staan omdat de grond nodig was voor landbouw. Deze bodarna zijn voor een deel nog altijd in handen van de families die deze al lang in bezit hebben. Een deel heeft andere eigenaars gekregen en helaas is niet altijd bekend welke. 

De kerk is een omstreden item in de Zweedse geschiedenis van de Lappen. De Samische gemeenschap houdt nog altijd haar oude religie in ere, maar voelt zich nu ook wel verbonden met het christen zijn. Toch voelt de kerk voor velen als een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de oerbevolking van Zweden. 

Helaas konden wij geen bezoek brengen aan het kerkje van Ammarnäs omdat daar juist deze zaterdag een kindje werd gedoopt. Misschien maar goed dat dit nu geschrapt werd want ons programma werd door alle toevallige ontmoetingen toch al overvol. 

We gaan met de auto verder naar het helicopterplatform. Het is een prachtige plaats waar we hebben een uitzicht hebben in 380 graden. Ongeacht waar je ook kijkt, je kijkt vele kilometers ver. We hebben echt mazzel met het weer. 

Als de helicopter nu ook nog een poosje weg wil blijven dan ben ik tevreden. We weten echter dat hij buiten is dus we moeten er sterk rekening mee houden. De dag loopt immers ook al aardig op zijn einde. 

De eerste keer komt de helicopter niet tot de landingsplaats dus keren we terug naar het platform. Maar de derde keer dat hij komt, landt hij dan toch en dan zijn we blij dat we klaar stonden om te vertrekken. 

Daarna keren we terug naar de parkeerplaats waar ook een grote verzamelplaats is voor de rendieren. Aankomende maandag en dinsdag gaan ze hier de jonge rendierbok kalveren slachten. De slacht nu omvat voor 90% voor bokjes. De overige 5 procent zijn vrouwelijke kalveren en wat moeders. De grote volwassen bokken worden niet geslacht. Die zijn nu helemaal op na het bronstseizoen. Deze worden in het voorjaar geslacht als dat nodig is. Er worden grote aantallen dieren geslacht. Waarschijnlijk zo'n 4000 dieren. Dat klinkt veel maar dat schijnt het niet te zijn. 

Maar voor we naar het Naturum gaan, stoppen we nog even bij Vindeåforsens Stugby, Organisk Design. Op het internet te vinden onder www.bertejaure.se. Helaas geen foto's hier, maar wel mijn boek over Ammarnäs gekocht. 

Daarna moeten we echt naar het Naturum. Milla vertelt hier over haar werk bij het Naturum en bij een grote maquette laat ze zien waar ze over praat. Ik ben te moe om het nog te kunnen volgen, maar ik ga beslist weer met haar praten om mijn verhaal hier aan te vullen. 

Ik maak nog een paar foto's van het Naturum, de studieruimte en de uitstelling die nog in het kader van het project Biosfeer Vindelälven-Juhttátahkka. 

Conclusie: 1 dag is veel te kort om zelfs alleen maar Ammarnäs te bekijken. Ik kom er dan ook graag terug. Het was de eerste keer sinds de jaren 80 dat ik terug was in Ammarnäs. Mijn raad voor hen die Ammarnäs willen bezoeken. Neem je tijd, zelfs een weekend is nog haast te kort. Er is hier zoveel te zien, te wandelen en te fietsen. Natuurlijk is er ook het nodige winteravontuur. Dit en andere zaken komen te zijner tijd te lezen op deze site. 

Dankzij de sprekers tijdens onze cursusavonden heb ik veel nieuwe dingen geleerd over mijn nieuwe thuisland en ben ik nog enthousiaster geworden om hier actief een rol in te gaan spelen. Ik ben er van overtuigd dat we samen heel veel kunnen bereiken.

Ik zal met vele spelers nog een keer extra in gesprek gaan om de informatie uit te breiden en te perfectioneren. Want alles staat en valt met een goede communicatie. Het doel van de informatie hier is dan ook dat  de mensen die dit lezen geïnteresseerd raken in het gebied en besluiten er een bezoek te brengen op een verantwoorde wijze. 

Respect voor het landschap, de mensen en de flora en fauna staan hierbij hoog in het vaandel. Heeft u vragen naar aanleiding van hetgeen u hier leest? U kunt altijd contact met mij opnemen via de contact pagina. 

Wat zijn nu eigenlijk "Skogssamer"? Het zijn Samen die hun rendieren vlak om huis houden en er geen lange migratietochten mee maken. Zij gaan niet zo als de "Fjällsamer" elke zomer met hun dieren naar de weidegebieden aan de Noorse grens in het gebergte. 

In Malå (kommun) leven nog altijd Skogssamer. Meer over het begrip Skogssamer zal ik uitleggen op de pagina Lappland. 

Ik hoop binnenkort met een aantal mensen uit Malå te praten over hun werk en leven als Skogssame.